Özellikle enflasyonun yükseldiği günlerde en çok duyduğumuz iki kavram ÜFE ve TÜFE olmakta. Tabii ki bu kavramlarda insanlarda merak uyandırmakta. ÜFE ve TÜFE nedir? Nasıl hesaplanır araması bu noktada sıklıkla yapılmakta. Bu ifadelerin tam açılımı Yİ-ÜFE ve TÜFE’dir. Bunların açılımı da yurt içi üretici fiyat endeksi ve tüketici fiyat endeksi olmaktadır.
Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) Nedir?
ÜFE ve TÜFE nedir? Nasıl hesaplanır sorusunun ilk kısmını tabii ki ÜFE oluşturmaktadır. ÜFE, üretimi yapılan ve yurt içinde satılan ürünlerin artışını gösteren bir değerdir. Bu noktada hesaplanan ürünler üreticilerin kullandığı ürünlerden oluşmaktadır. Tüketici fiyat endeksi ile çok karıştırılmaktadır. ÜFE’nin TÜFE’ye göre farkları vardır. ÜFE belirtiğimiz gibi üreticilerin aldığı ürünlerden oluşan bir listedir. Bunun yanında TÜFE’de satış fiyatı esas alınırken ÜFE’de KDV gibi vergiler esas alınmaz.
Üretici fiyat endeksi bu noktada üreticilerin, bir ürünü üretmedeki maliyetlerinin nasıl değiştiğini bize gösterir. Bu değerin yüksek olması üreticinin maliyetinin arttığını, bu değerin ekside olması üreticinin maliyetinin düştüğünü gösterir. Sıfır olması da maliyette herhangi bir değişlik olmadığını göstermektedir.
ÜFE hesaplanırken ülkedeki tarım, yapılan avcılık, ormancılık, balıkçılık, yeraltı madencilik, taş ocakçılığı, imalat sanayi, elektrik ve gaz üretimi, su sektörleri hesaba katılmaktadır. Bu sektörlerin ihtiyacı olan ürünler ÜFE hesaplanmasında kullanılmaktadır. Hizmet sektörünün birçok kolu ÜFE kapsamı dışındadır.
Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) Nedir?
ÜFE ve TÜFE nedir? Nasıl hesaplanır sorusunun ikincisi kısmını tabii ki TÜFE yani tüketici fiyat endeksi oluşturmaktadır. Tüketici fiyat endeksi yukarıda da belirtiğimiz gibi tüketicilerin kullandığı ürünlerdeki fiyat artışını gösteren bir değerdir. Eğer TÜFE pozitif sayılarda ise tüketicinin aldığı ürünlere zam gelmiş, negatif sayılarda ise aldığı ürünlerin fiyatı düşmüş demektir. Bu noktada yine 0 ise fiyatta bir değişiklik olmadığı anlamı taşımaktadır.
Tüketici fiyat endeksi hesaplanırken ulaşım ücretlerinden, temel gıdaya, otel ücretlerinden cep telefonu fiyatlarına kadar çok geniş bir alan hesaba katılmaktadır. Tüketicilerin günlük hayatında kullandığı her ürün bu noktada fiyatlara yansıtılmaktadır.
Yİ-TÜFE ise başta da belirttiğimiz gibi yurt içi tüketici fiyat endeksidir. Yurt içerisinde üretilen ve satılan ürünlerin fiyatlarındaki artışı göstermektedir.
ÜFE’nin TÜFE’ye Etkisi Var Mı?
En çok sorulan sorulardan birisi de üretici fiyat endeksinin tüketici fiyat endeksine karşı bir etkisi olup olmadığıdır. Üretici fiyat endeksi başta da belirttiğimiz gibi hammaddelerin fiyatındaki artıştır. Doğal olarak üreticinin maliyetinin artması tüketiciye de yansımaktadır. Üretici artan maliyeti satış fiyatlarına yansıtmaktadır. Bu da insanların aldığı ürünlerin fiyatının artmasına neden olmaktadır. Tüketicilerin aldığı ürünlerin fiyatlarının artması da tüketici fiyat endeksini yükseltmektedir. Tabii ki tam tersi bir durum olması durumunda yani üretici fiyat endeksinin düşmesi durumunda bu da yansımaktadır. Üreticinin maliyeti düşünce satış fiyatını da düşürmekte ve bu da tüketici fiyat endeksini düşürmektedir.
Özetle üretici fiyat endeksinde yaşanılan değişimler birkaç ay içerisinde tüketici fiyat endeksine de yansımaktadır. Hiçbir üretici zararına, mal satmayacağından özellikle üretici fiyat endeksinde yaşanılan artışlar, tüketici fiyat endeksine çok hızlı yansımaktadır.
ÜFE ve TÜFE Neden Yükselir?
Tüketici fiyat endeksinin yükselmesinin en büyük sebebi yukarıda da belirtiğimiz gibi üretici fiyatlarının artmasıdır. Bu noktada üretici fiyat endeksinin neden yükseldiğine bakmak daha doğru olacaktır. Üretici fiyatlarını etkileyen birçok unsur vardır. Bunların arasında;
- Ürünlerin ham maddesinin bulunamaması. Ham madde tedariğinde sorun oluşması.
- Dolar ve Euro kurlarının çok artması. Özellikle ham maddesini yurt dışında gereken firmalar için maliyeti çok fazla artırmaktadır.
- İş gücünün maliyetinin yükselmesi, işçilerin maaşlarının artması üretici maliyetini artırmaktadır. Bu da tabii ki tüketici fiyatlarına yansımaktadır
- Üreticinin, ürünlerini üretmek için aldığı makinelerde fiyat artışı olması yine fiyatların yükselmesine neden olmaktadır.
Kısaca üreticinin maliyetindeki artışlar fiyatların yükselmesine neden olmaktadır. Ülkedeki genel ekonomik problemler direk olarak tüketici ve üretici fiyat endeksine yansımaktadır. Ülkede genel bir ekonomik belirsizlik olması, dolar ve euro kurlarının sabit olmaması gibi durumlar üretici ve tüketici fiyatını artırmaktadır.
Enflasyon Nedir?
Bu noktada bakmamız gereken ifadelerden birisi de enflasyon oluyor. Birçok haber sitesinde ve televizyonda enflasyon kavramını da duyuyoruz. Bu noktada insanlar enflasyon nedir diye de merak ediyor. Aslında enflasyon dediğimiz olay, üretici fiyat endeksi ve tüketici fiyat endeksindeki artışlardır. Enflasyonun yükselmesi demek tüketici fiyat endeksinin de yükselmesi demektir. Enflasyon daha çok halk arasında kullanılan bir tabirdir. Aslında enflasyon ile anlatılmak istenen tüketici fiyat endeksidir.
Memurların aldığı enflasyon farkı da tüketici fiyat endeksindeki artıştır. Tüketici fiyat endeksinde yaşanılan artış memurlara maaş farkı olarak verilmektedir. Buna bir zam gibi bakılsa da aslında bu bir zam değildir. Bu memurun artan fiyatlar karşısında ezilmemesi için yapılan bir adımdır. Aldığı maaştaki erime bu şekildeki giderilmeye çalışılır.
Özetle enflasyon dediğimiz olay da aslında bunlardır. Sadece halk arasında tüketici fiyat endeksi demek zor olduğundan ve anlaşılması güç bir ifade olduğundan enflasyon olarak anılmaktadır. Enflasyonun yüksek olması alım gücümüzün düştüğünü yani aynı paraya çok daha az ürün alacağımızı gösterir. Bu noktada enflasyonun sıfır veya altında olması gerekir. Enflasyon %1 dahi olsa fiyatlarda bir artış meydana gelmiş demektir. Bu da tüketiciler tarafından istenmeyecek bir durumdur.
